Co to znaczy, że coś jest seksistowskie?

Seksizm definiuje się jako uprzedzenie lub dyskryminację ze względu na płeć, zwłaszcza w kontekście kobiet. To zachowania, warunki lub postawy sprzyjające powielaniu stereotypowych ról społecznych, opartych na płci. Na seksistowskie teksty możemy się natknąć zarówno w prywatnych kontaktach towarzyskich, jak również w miejscu pracy. Niestety, od seksistowskich wypowiedzi nie stronią też politycy.

Zazwyczaj seksizm przyjmuje formę uprzedzeń mężczyzn wobec kobiet, choć każda z płci może przejawiać seksistowskie zachowania wobec osób tej samej lub innej płci. Podobnie do rasizmu, seksizm może mieć subtelne przejawy i być trudny do zauważenia. Formy seksizmu we współczesnym społeczeństwie często obejmują oczekiwania wobec przedstawicieli danej płci (powiązane z tzw. rolami płciowymi), takie jak to, że kobiety powinny zajmować się domem lub powinny być przyjazne, pasywne i troskliwe. Kiedy kobiety zachowują się w sposób nieprzyjazny, agresywny lub zaniedbują innych, są nielubiane za wyłamywanie się z ram przypisanej im społecznie roli płciowej (Rudman, 1998) – czytamy w książce „Psychologia” autorstwa Rose M. Spielmana i Williama J. Jenkinsa (wydawnictwa OpenStax Poland).

Seksizm – przykłady

Seksizm przejawia się na wiele sposobów. Od subtelnych i ukrytych, po jawnie agresywne zachowania. Może być wyrażany poprzez stereotypy płciowe, nierówności w traktowaniu kobiet i mężczyzn, marginalizację lub dyskryminację płciową w miejscu pracy, ograniczanie możliwości zawodowych i edukacyjnych ze względu na płeć, a także poprzez seksualne nękanie i przemoc.

Laurie Rudnam w swoim badaniu (1998) odkryła, że kiedy kandydatki do pracy promują się podczas rozmowy rekrutacyjnej, uznaje się je za kompetentne, ale mogą nie zostać polubione i prawdopodobieństwo ich zatrudnienia jest mniejsze z powodu niespełnienia oczekiwania skromności, jakie społeczeństwo ma wobec kobiet. Seksizm może ujawniać się w różnych obszarach, np. w zatrudnieniu, możliwościach zawodowych i w edukacji. Kobiety mają mniejsze szanse na zatrudnienie lub awans w zawodach zdominowanych przez mężczyzn, takich jak inżynieria, lotnictwo czy budownictwo – informują autorzy „Psychologii”.

Oto przykłady seksistowskich zachowań:

  • Stereotypy płciowe – wyobrażenia i przekonania, że mężczyźni i kobiety mają przypisane określone role i cechy. Na przykład, przekonanie, że kobiety są lepsze w opiece nad dziećmi, a mężczyźni są w matematyce.
  • Nierówności płciowe – nierówna płaca za tę samą pracę, brak równego dostępu do awansów zawodowych czy też nierówna reprezentacja płci w różnych zawodach.
  • Dyskryminacja płciowa – odmawianie szans, praw czy przywilejów na podstawie płci. 
  • Marginalizacja – pomijanie lub ignorowanie opinii, doświadczeń i osiągnięć jednej płci na rzecz drugiej. Widoczne w mediach, kulturze i polityce.
  • Ograniczanie możliwości zawodowych i edukacyjnych – zniechęcanie dziewcząt do wybierania nauk ścisłych i kierunków inżynieryjnych, twierdząc, że to „nie dla nich”.
  • Seksualne nękanie – niechciane komentarze, gesty, zachowania o charakterze seksualnym, które tworzą nieodpowiednie lub niewygodne środowisko.
  • Przemoc oparta na płci – fizyczna, psychiczna lub emocjonalna przemoc skierowana przeciwko osobie z powodu jej płci. Może obejmować np. przemoc domową, gwałt, handel ludźmi.
  • Obiektywizacja – postrzeganie przez pryzmat wyglądu. Ignorowanie umiejętności i osobowości. Traktowanie kobiet, jako obiektów seksualnych.
  • Seksistowskie teksty – używanie języka, który zakłada nierówności płciowe lub przedstawia jedną płeć, jako gorszą lub słabszą od drugiej.
  • Podział ról – wymuszanie tradycyjnych ról płciowych, takich jak przypisywanie kobietom roli gospodyni, a mężczyznom głównego żywiciela rodziny.

Przykłady seksistowskich tekstów

Seksistowskie teksty – życie prywatne

  • „Kobiety powinny skupić się na rodzeniu i opiece nad dziećmi, a nie na karierze zawodowej”
  • „Mężczyźni nie powinni płakać. To oznaka słabości”
  • „Kobiety nie nadają się do kierowania samochodami. To nie jest ich mocna strona”

Seksistowskie teksty – życie zawodowe

  • „Nie możemy zatrudnić kobiety, bo może zajść w ciążę i odejść na urlop macierzyński”
  • „Kobiety nie są wystarczająco wydajne w pracy, bo cały czas myślą o rodzinie”
  • „Mężczyźni są lepszymi liderami, ponieważ są bardziej zdolni do podejmowania ryzyka”
  • „Nie chcemy zatrudniać mężczyzn na stanowiskach recepcjonistów, bo nie pasują do roli obsługi klienta”
  • „Dlaczego ta kobieta awansowała? Na pewno miała związek z kimś w firmie”

Seksistowskie teksty – polityka

  • „Mężczyźni są lepszymi przywódcami państwa, bo są bardziej zdolni do podejmowania trudnych decyzji”
  • „Kobiety politycy są zbyt emocjonalne i niezdolne do utrzymania spokoju w trudnych sytuacjach”
  • „Mężczyźni powinni stanowić większość w rządzie, bo tylko oni rozumieją złożoność polityki”
  • „Jeśli kobieta decyduje się na karierę polityczną, to musi się liczyć z tym, że zostanie oceniana przez swój wygląd”
  • „Kobiety w polityce są tylko po to, żeby spełniać oczekiwania feministek”

Jak odpowiedzieć na seksistowskie teksty?

Jak reagować na seksistowskie teksty?

  1. Choć takie wypowiedzi mogą być frustrujące lub obraźliwe, staraj się zachować spokój i nie odpowiadać agresją.
  2. Wyraźnie pokaż, że nie zgadzasz się z danym komentarzem.
  3. Edukuj. Wyjaśnij, dlaczego dane twierdzenie jest błędne lub oparte na stereotypach płciowych.
  4. Zadawaj pytania, które zmuszą osobę do przemyślenia swoich przekonań. 
  5. Podaj przykłady, aby udowodnić swoje stanowisko.
  6. Wyjaśnij, jak takie seksistowskie myślenie, może wpływać na społeczeństwo i na osoby narażone na takie stereotypy.
  7. Wspieraj się danymi.
  8. Możesz powiedzieć, że wypowiedź jest obraźliwa lub szkodliwa i że nie akceptujesz takiego rodzaju komunikacji.
  9. Używaj słów, które wyrażają twój sprzeciw, takie jak „uważam”, „nie zgadzam się” czy „uważam, że to nieakceptowalne”.